Γράφει ο
Αλέξανδρος Πιστοφίδης
«Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό; Να πέφτουν οι τιμές των μετοχών σε όλο τον κόσμο, παρότι οι
κεντρικές τράπεζες διοχετεύουν τρισεκατομμύρια στις
αγορές», αναρωτιέται ο καθηγητής οικονομίας και δημοσιογραφίας του Τεχνικού
Πανεπιστημίου του Ντόρτμουντ Henrik Müller σε
άρθρο του στο χθεσινό (24.08) Spiegel online,
διαπιστώνοντας με απογοήτευση: «ο καπιταλισμός, δεν λειτουργεί πλέον, όπως τον ξέραμε μέχρι σήμερα».
Είναι να απορεί κανείς, πως είναι
δυνατόν με τόσο ευνοϊκές συνθήκες για τις χρηματαγορές, να έχουν καταρρεύσει τα
χρηματιστήρια όλου του κόσμου μέσα σε λίγες ημέρες. Μέσα σε μια βδομάδα, ο
Shanghai Composite έχασε περισσότερα από 11%, ο Dax σχεδόν 8%, ο .......
δείκτης Dow
σχεδόν 6%, ο δείκτης Nikkei πάνω από 5%;
Το χρηματοπιστωτικό σύστημα στηρίζεται
σε μια βασική αρχή που λέγεται αποταμίευση και τοποθέτηση των
αποταμιευμένων χρημάτων σε επιχειρήσεις.
Οι μεσάζοντες ανάμεσα στους αποταμιευτές και στις επιχειρήσεις είναι οι
τράπεζες και τα χρηματιστήρια. Σύμφωνα με τον καθ. Henrik Müller, «δυστυχώς (ή ευτυχώς), αυτό το μοντέλο δε φαίνεται πια
να λειτουργεί όπως το ξέραμε, διότι οι επιχειρήσεις επενδύουν ολοένα και
λιγότερο σε νέο εξοπλισμό και προϊόντα. Αντ’ αυτού, διοχετεύουν μεγάλο μέρος
των κερδών τους στους μετόχους.
Τα λεγόμενα “Κέρδη Ευημερίας” για
τη συντριπτική πλειοψηφία των απλών επενδυτών, δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου,
συμπιέζοντας οικονομικά τη μεσαία τάξη. Η μεγάλη καπιταλιστική αντλία
κυκλοφορίας του χρήματος για τους αποταμιευτές-επενδυτές «δουλεύει φειδωλά» και
στο ρελαντί. Με λίγα λόγια, άρχισαν να φαίνονται οι συνέπειες αυτής της
στρατηγικής ή καλύτερα της τακτικής των μάνατζερ εδώ και τρεις δεκαετίες, να
ενδιαφέρονται δηλαδή περισσότερο για τις αξίες των μετοχών της εταιρείας τους
στα χρηματιστήρια, την αύξηση των
μερισμάτων στους μετόχους και τα δικά τους μπόνους και λιγότερο για το αν η
εταιρεία που εκπροσωπούν θα συνεχίζει να έχει κέρδη και να υπάρχει στο άμεσο
μέλλον.
Αλλη είναι λοιπόν η πραγματική και
ουσιαστική αιτία για την κρίση στις χρηματοπιστωτικές αγορές και όχι όπως λέγεται
«η αδυναμία της Κίνας και των αναδυόμενων αγορών να εξάγουν τα προϊόντα τους
(υποτιμώντας ακόμη περισσότερο τα
νομίσματά τους) και η πρόθεση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας( FED) των ΗΠΑ να αυξήσει αυτό το
φθινόπωρο πάλι τα επιτόκια, για πρώτη φορά μετά το 2007».
Δεν εξηγείται διαφορετικά, τα
επιτόκια να είναι παντού στη Δύση σχεδόν μηδενικά, η ΕΚΤ και η Τράπεζα της
Ιαπωνίας να συνεχίζουν να ρίχνουν διαρκώς ζεστό χρήμα στην αγορά, ο πληθωρισμός να είναι σε εξαιρετικώς χαμηλά
επίπεδα, η τιμή του πετρελαίου και όλων
των άλλων πρώτων υλών να είναι σε, ιστορικώς, χαμηλά επίπεδα (σε βάρος των
πετρελαιοπαραγωγών χωρών και των χωρών του τρίτου κόσμου) και όμως το σύστημα
να μη λειτουργεί.
Οι επιχειρήσεις διανέμουν
τεράστια ποσά στους μετόχους με τη μορφή μερισμάτων και την επαναγορά ιδίων
μετοχών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών, οι αμερικανικές εταιρείες θα
διανείμουν φέτος περισσότερα από ένα τρισεκατομμύριο δολάρια στους μετόχους τους. Το ίδιο θα συμβεί στις
περισσότερες χώρες του κόσμου. Οπως εκτιμά ο Andrew Haldane, ο επικεφαλής
οικονομολόγος της Τράπεζας της Αγγλίας, μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι επιχειρήσεις δίνουν σήμερα στους μετόχους το 60% έως και
70% τοις εκατό των κερδών τους ενώ τη δεκαετία του 70 έδιναν πίσω στους
μετόχους μόνο το 10%, επενδύοντας σε νέα προϊόντα και σε διαρθρωτικές αλλαγές
αύξησης της παραγωγικότητας.
Με λίγα λόγια, το πρόβλημα δεν
είναι προσωρινό και οι μόνοι κερδισμένοι σήμερα αλλά και αύριο, θα είναι οι μέτοχοι
και χαμένοι οι αποταμιευτές-επενδυτές και μελλοντικά οι απασχολούμενοι των
εταιρειών που θα ζουν με την αβεβαιότητα για το αν θα υπάρχει η εταιρεία και
στο μέλλον. Ο καπιταλισμός, δεν
λειτουργεί πλέον όπως τον ξέραμε. Οι πλούσιοι όλων των χωρών του κόσμου γίνονται
ολοένα και πλουσιότεροι και οι φτωχοί ολοένα και φτωχότεροι και αυτό ανησυχεί
ακόμη και την πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας(FED) των ΗΠΑ. Ο όρος Καζίνο-Καπιταλισμός
ταιριάζει περισσότερο σ’ αυτό που ζούμε σήμερα. Οι συνέπειες, είναι η αύξηση
της ανεργίας ή η μείωση του μισθολογικού κόστους, η συρρίκνωση και η
φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης* παγκοσμίως και η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων**
. Το μεταναστευτικό, ακόμη και την κρίση στην Ουκρανία θα πρέπει να τα δούμε
μέσα απ’ αυτό το πρίσμα στρατηγικής, που οδηγεί σε τυχοδιωκτικές και
επικίνδυνες κινήσεις οικονομικού και ψυχρού πολέμου με απρόβλεπτες συνέπειες.
Οποιος θεωρεί αυτούς τους φόβους υπερβολικούς, καλά θα κάνει να διαβάσει το
βιβλίο «Κρίσιμη κατάσταση-Πολυπλοκότητα και Χάος στο ρου της Ιστορίας» του Mark Buchanan, για να διαπιστώσει ότι ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος,
αλλά και πολλά άλλα συνταρακτικά ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν αρνητικά τη
ζωή πάνω στη γη, ξεκίνησαν από μια απλή απερισκεψία και απώλεια ελέγχου, από
μια παρέκκλιση, από ένα ανεπαίσθητο λάθος με τραγικές συνέπειες για εκατομμύρια
αθώων.
Εθισμένοι ή παιδευμένοι να βλέπουμε το δέντρο, την κρίση στη χώρα
μας, έχουμε χάσει τη μεγάλη, τη συνολική εικόνα που είναι το δάσος, την
παγκόσμια οικονομία που παραπαίει.
*Η μεσαία αστική τάξη, αυτή που
σύμφωνα με τον Καρλ Μαρξ, «έπαιξε τον πιο επαναστατικό ρόλο στην ιστορία της
ανθρωπότητας», αυτή που δημιούργησε το καπιταλιστικό σύστημα, οδεύει προς το
τέλος της και μαζί μ’ αυτήν και το δημιούργημά της. Το τι θα προκύψει, το πιο θα είναι το καινούργιο
που θα αναδυθεί από τα ερείπιά του θα εξαρτηθεί από πολλά πράγματα και κυρίως
από το βαθμό πολιτικής-ταξικής συνείδησης και οργάνωσης εκείνων που έμαθαν να
κερδίζουν τα προς το ζην από την εργασία τους και όχι από το τζόγο.
**Το 1939, λίγο πριν ξεσπάσει ο
Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έγραφε ο Max Horkheimer: « ο φασισμός, είναι το μόνο σύστημα που μπορεί να
διαχειριστεί αποτελεσματικά τις συνέπειες της κατάρρευσης του καπιταλισμού» και
όλα δείχνουν, πως μπορεί οι υπεύθυνοι της κρίσης να καταδικάζουν το φασισμό στα
λόγια, αλλά στην πράξη και αθόρυβα, τον ενισχύουν γιατί τον βλέπουν ως τη μόνη
αποτελεσματική τελική λύση.