Υπάρχει ένα ερώτημα που μέσα στον ορυμαγδό των ιστορικών στιγμών που ζούμε σαν κοινωνία δεν έχει προλάβει ακόμα να απαντηθεί. Αν δηλαδή αυτό που εκπροσωπεί ο Αλέξης Τσίπρας (όχι ως πρόσωπο, αλλά ως πολιτική πρόταση) ανήκει στο παλιό που αποχωρεί ή στο καινούριο που γεννιέται με τις γνωστές οδύνες.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πολιτική παράδοση που εκπροσωπεί ο Τσίπρας έχει.........
μερίδιο ευθύνης για την χρεοκοπία και τα σημερινά αδιέξοδα μιας δύσκολης και επώδυνης μετάβασης. Προφανώς την κύρια και βασική ευθύνη την έχει ο δικομματισμός που κυβέρνησε την χώρα τα τελευταία τριανταπέντε χρόνια και εφάρμοσε τις συγκεκριμένες και αδιέξοδες, όπως αποδεικνύεται πολιτικές. Ωστόσο, οι ευθύνες, της πέραν της σοσιαλδημοκρατίας, αριστεράς, δεν είναι αμελητέες. Αντιθέτως!
Διαπαιδαγωγημένη στην λατρεία του κρατικισμού και των τυφλών συνδικαλιστικών διεκδικήσεων η αριστερά αυτή υπήρξε ο απολογητής πολλών αναχρονισμών. Το μεγάλο, αντιπαραγωγικό και αντιλειτουργικό κράτος που αντιμετώπιζε τους δημοσίους υπαλλήλους όχι σαν υπευθύνους εργαζόμενους πολίτες με δικαιώματα και υποχρεώσεις, αλλά στην λογική της κοινωνικής επιδότησης, κατεδάφισε κάθε έννοια αξιοκρατίας στον δημόσιο τομέα. Η λογική του είτε δουλεύεις είτε κοροϊδεύεις θα αμείβεσαι το ίδιο, με την εγγύηση της επετηρίδας, οδήγησε τον δημόσιο τομέα στην χρεοκοπία, συμπαρασύροντας και την ιδιωτική οικονομία στο σημερινό αδιέξοδο. Πώς να συντηρήσεις ένα κράτος Λεβιάθαν που δεν έχει μάθει να παράγει, αλλά μόνο να καταναλώνει και να διεκδικεί με σχεδόν αποκλειστικό στόχο την αναπαραγωγή των κομματικών στρατών;
Η ιδεολογία αυτή του "λεφτά υπάρχουν" οδήγησε τους συνδικαλιστές της αριστεράς στις τυφλές διεκδικήσεις, ενοχοποίησε την δημιουργικότητα και νομιμοποίησε το πελατειακό κράτος. Επί της ουσίας το κράτος-εργοδότητας υπήρξε η μαμή όλων των αναχρονισμών και εν τέλει των αδικιών σε βάρος των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Αρκεί μια σύγκριση των αμοιβών και των προνομίων των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ και τον στενό δημόσιο τομέα την εποχή των παχιών αγελάδων με αυτές των εργαζομένων σε εταιρείες του ιδιωτικού τομέα για γίνουν κατανοητές όλες οι σχετικές αδικίες. Και δεν αναφέρομαι στην κρατικοδίαιτη ιδιωτική επιχειρηματικότητα των προμηθευτών του δημοσίου που είχε σχεδόν τις ίδιες δομές με αυτήν του κράτους-πελάτη, αλλά σε εκείνες τις επιχειρήσεις που προσπαθούσαν μέσα σε αντίξοες συχνά συνθήκες, να καινοτομήσουν, να δημιουργήσουν αγορές και εν τέλει να επιβιώσουν με ένα κόστος συχνά απαγορευτικό για την λειτουργία τους.
Προφανώς, δεν θέλω να παραστήσω τον απολογητή του εργασιακού μεσαίωνα, ούτε τον εχθρό του κοινωνικού κράτους. Όμως μια κοινωνία για να μπορέσει να ανακατανείμει τον πλούτο της θα πρέπει πρώτα να τον δημιουργήσει. Δυστυχώς, η Ελλάδα της μεταπολίτευσης προεξόφλησε μέσω ενός αχαλίνωτου δανεισμού την ευημερία της, υποθηκεύοντας τον μέλλον της. Δεν χρειάζεται νομίζω να εξηγήσουμε αναλυτικά τις καταστροφές που προκάλεσε ο αναχρονισμός της αριστεράς στην παιδεία, την δημόσια υγεία, την προστασία του πολίτη και πάει λέγοντας. Υπό αυτήν την έννοια, οι ευθύνες της πολιτικής παράδοσης που εκπροσωπεί ο Αλέξης Τσίπρας είναι αυτονόητες. Όπως είναι αυτονόητο ότι οι απόψεις αυτές ανήκουν στον παλιό κόσμο που απέρχεται μέσα από μια επώδυνη διαδικασία μετάβασης προς το καινούριο ενισχύοντας προσωρινά τα άκρα σε βάρος της κοινής λογικής. Και είναι προφανές, ότι ο Τσίπρας, αν θέλει να γίνει "η μαμή" του καινούριου και να αναδιατάξει συνολικά την αριστερά με μοντέρνους όρους, θα πρέπει αργά ή γρήγορα να διαχειριστεί αυτές τις ιδρυτικές αντιφάσεις. Κυρίως την πρώην πράσινη γραφειοκρατία που αυτονομήθηκε πολιτικά και μετακινείται πλέον εκλογικά προς την ρητορική του "λεφτά υπάρχουν".
Ας δούμε τώρα γιατί ο Αλέξης Τσίπρας (όσο και αν σε πρώτη ανάγνωση μοιάζει αντιφατικό) εκπροσωπεί ταυτοχρόνως και το καινούριο. Ο παλιός πολιτικός κόσμος, απέτυχε και χρεοκόπησε γιατί έχασε σταδιακά το ηθικό πλεονέκτημα. Πριν η χώρα χρεοκοπήσει δημοσιονομικά είχε χρεοκοπήσει ηθικά επειδή το παλιό πολιτικό προσωπικό σταμάτησε να εκπροσωπεί τον ελληνικό λαό και μεταμφιέστηκε σε αντιπρόσωπο συμφερόντων. Δεν μπόρεσε να διατυπώσει ένα αποτελεσματικό εθνικό σχέδιο εκσυγχρονισμού της ελληνικής κοινωνίας που θα διασφάλιζε τον ρόλο της χώρας στον παγκόσμιο καταμερισμό. Το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ που είχαν την ευθύνη της διακυβέρνησης υπηρέτησαν το πελατειακό κράτος πλειοδοτώντας σε αντιπαροχές με αντάλλαγμα την ψηφοθηρία. Δεν πρόβλεψαν όσα έρχονταν και κυρίως δεν προετοίμασαν την κοινωνία για να αντιμετωπίσει στοιχειωδώς όλες τις μεγάλες προκλήσεις ενός σύνθετου και ανταγωνιστικού κόσμου. Ενθάρρυναν και συμμετείχαν στην γενικευμένη διαφθορά του δημόσιου χώρου και στον ευτελισμό των θεσμών που έχει ανάγκη μια κοινωνία για να επιβιώσει και διεύρυναν τις αδικίες.
Η δημοσιονομική χρεοκοπία ήταν το σύμπτωμα. Η αιτία της κρίσης ήταν η κατεδάφιση του αξιακού συστήματος που άνοιξε την πόρτα του σημερινού τρελοκομείου. Το μνημόνιο που απαιτούσε θυσίες επιβλήθηκε από ένα πολιτικό προσωπικό που στην συνείδηση των πολιτών δεν είχε την ηθική νομιμοποίηση να το εφαρμόσει και άρα δεν μπορούσε να το υποστηρίξει. Είναι ο ίδιος ακριβώς μηχανισμός-τον περιγράφει αναλυτικά ο Μαρκ Μαζάουερ, που ριζοσπαστικοποίησε τον ελληνικό λαό ετεροχρονισμένα και τον έσπρωξε μαζικά στο ΕΑΜ μετά τον λιμό του 1941.Τότε ένα τμήμα του αστικού κόσμου που δεν μπόρεσε να αυτορυθμιστεί εγκαίρως προπολεμικά και να διαμορφώσει τους όρους μιας σύγχρονης αστικής δημοκρατίας, άνοιξε τον δρόμο σε μεγάλες περιπέτειες με αποκορύφωμα την τραγωδία του εμφυλίου. Μπορεί ο Τσίπρας να εκπροσωπεί μια πολιτική παράδοση που συνέβαλε καθοριστικά στην αποκρυστάλλωση ισχυρών αναχρονισμών, ωστόσο δεν είχε την ευθύνη της διακυβέρνησης και με αυτή την έννοια –και δικαίως-δεν κρίνεται συνυπεύθυνος για το τραγικό αδιέξοδο της σημερινής Ελλάδας. Είναι γνωστό εξάλλου ότι οι κοινωνίες σε εποχές βαριάς κρίσης που απειλούν την συνοχή τους, λειτουργούν αταβιστικά και ακούνε αυτόν που γεννά την ελπίδα, ακόμα και αν αυτά που λέει μπορεί να μην είναι καν εφαρμόσιμα. Με δύο λόγια όταν το συλλογικό υποσυνείδητο βγει από τα διλλήματα της λογικής, κανείς δεν ακούει κανέναν, ακόμα και όταν ο κίνδυνος είναι περισσότερο από ορατός... Σε στιγμές απόγνωσης η λογική της ελπίδας οδηγεί συχνά σε λάθος δρόμο.
Είναι προφανές ότι σήμερα ο λόγος του Αλέξη Τσίπρα συσπειρώνει εκείνο το κομμάτι του ελληνικού λαού που αισθάνεται ότι η κρίση το οδηγεί εκτός κοινωνίας. Τους νέους, τους άνεργους και τους υποψήφιους άνεργους του δημόσιου τομέα. Όλους αυτούς που αισθάνονται ότι δεν έχουν να περιμένουν τίποτε από τα παραδοσιακά κόμματα, ελπίζουν σε μια επανεκκίνηση της χώρας από μηδενική βάση και θέλουν να αναδιατάξουν βιαίως το πολιτικό σύστημα. Όλους αυτούς που θέλουν μερίδιο στην ελπίδα. Υπό αυτήν την έννοια, ο Τσίπρας είναι η μαμή που ξεγεννά το καινούριο. Ο πολιορκητικός κριός μιας πολιτικής και κοινωνικής ανατροπής που θα υπογράψει τους όρους της επόμενης μέρας. Είναι εξίσου προφανές ότι ο νέος αυτός πολιτικός καλείται να σηκώσει ένα φορτίο που ενδεχομένως να ξεπερνά τα μόλις 38 του χρόνια. Ίσως γιατί δεν έχει συνειδητοποιήσει και αυτός πού ακριβώς τελειώνει η κινδυνολογία των αντιπάλων του-εντός και εκτός Ελλάδος-και πού ακριβώς αρχίζει ο πραγματικός κίνδυνος. Και πολύ φοβάμαι ότι το σύνορο αυτό θα το δούμε, όταν θα είναι ίσως πολύ αργά!